Oświetlenie stanowiska pracy. Normy i wymagania

Zastosowanie poprawnego oświetlenia stanowiska w miejscu wykonywania pracy jest przez pracodawcę zadaniem koniecznym. Ma to na celu zapewnienie komfortu, bezpieczeństwa i higieny pracy pracownikowi. Oprócz tego, że jest to regulowane przez przepisy BHP, to dodatkowo ma uzasadniony wpływ na wzrok pracownika oraz jakość i wydajność jego pracy.

BHP w miejscu zatrudnienia

Oświetlenie w pracy powinno spełniać normy zgodne z polskim prawem i być ściśle określone dla danego stanowiska. Wymagania dotyczące oświetlenia stanowisk pracy wewnątrz pomieszczeń reguluje dział III rozdział 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Oświetlenie w miejscu pracy – normy

Prawidłowe oświetlenie stanowiska pracy powinno być dobrane do rodzaju wykonywanej tam pracy i gwarantować komfort oraz bezpieczeństwo osoby ją wykonującej.

Bez względu na charakter realizowanych czynności płaszczyzna robocza powinna być oświetlona równomiernie, a pomieszczenie pozbawione czynników rozpraszających wzrok. Bardzo ważnym parametrem wpływającym na jakość oświetlenia jest również natężenie światła, wyrażane w luksach, czyli w uproszczeniu to w jakim stopniu oświetlona zostaje powierzchnia pracy. Jak możemy się domyślać, zbyt niskie natężenie oświetlenia sprzyja dekoncentracji, z kolei zbyt wysokie oślepia pracownika. W obydwu przypadkach doprowadzić to może jedynie do obniżenia wydajności oraz jakości pracy. Należy pamiętać, by dostosować natężenie światła do wielkości pomieszczenia, kolorów ścian i dekoracji oraz odległości źródła światła od miejsca pracy z uwagi na możliwe odbicie czy rozproszenie światła. Każde ze stanowisk pracy powinno być umieszczone w miejscu, do którego będzie stały dopływ światła dziennego. Jest to istotne z punktu widzenia komfortu i dobrego samopoczucia pracownika. Dodatkowo stanowiska powinny być wyposażone w sztuczne źródła światła. Na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca musi otrzymać zgodę Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego właściwego dla danego rejonu. Zgoda ta wydawana jest w porozumieniu z okręgowym inspektoratem pracy.

Minimalne wymagania oświetleniowe poszczególnych miejsc pracy w pomieszczeniach zawarte są w normie PN EN 12464-1. W zależności od rodzaju wnętrza, wykonywanych w nich zadań oraz obszaru ich realizacji parametry oświetlenia, takie jak średnie natężenie, współczynnik olśnienia oraz współczynnik oddawania barw, znacząco mogą się różnić. Przykładowe wartości tych parametrów dla różnych rodzajów wnętrz oraz wykonywanych w nich prac przedstawia poniższa tabela.

Rodzaj wnętrza, zastosowanie	Em ¹	UGR ²	Ra³
Segregowanie, kopiowanie	300	19	80
Pisanie ręczne, czytanie, obsługiwanie klawiatury	500	19	80
Kreślenie	750	16	80
Montaż zgrubny	200	25	80
Montaż precyzyjny	750	19	80

1 średnie natężenie oświetlenia, 2 współczynnik olśnienia, 3 współczynnik oddawania barw, określany także jako CRI

Zmiany natężenia oświetlenia względem wysokości świecenia oprawy

Zawarte w powyższej tabeli dane dotyczą m.in. oświetlenia stanowiska pracy z komputerem. Przyjmuje się, że średnie natężenie oświetlenia powinno wynosić co najmniej 500 luksów przy samym komputerze, tak by umożliwiało zrealizowanie wszystkich czynności. Należy jednak pamiętać, że np. jeśli wykonywana praca jest krótkotrwała to parametry te mogą ulec niewielkiej zmianie.

Wykres 1

Obszar zadania [lx]	Obszar bezpośredniego otoczenia zadania wzrokowego [lx]
> 750	500
500	300
300	200
< 200	E obszaru zadania wzrokowego

Ponadto, oprócz natężenia w polu wykonywania zadania, istotne jest także oświetlenie jego bezpośredniego otoczenia. Dotyczy ono pasa odległego o co najmniej 0,5m od miejsca pracy. Minimalne wymagania dotyczące średniego natężenia oświetlenia przedstawione zostało na Wykresie 1. Wynika z niego, że najbliższe otoczenie może posiadać o 30-40% niższą intensywność oświetlenia niż samo stanowisko.

Zalety odpowiedniego oświetlenia w pracy

Odpowiednie dopasowanie systemów świetlnych do indywidualnych potrzeb pracowników, a również do wymagań wykonywanych zadań, wpływa na efektywność pracownika, jak i na jego wydajność.

Coraz większą uwagę przykłada się do kwestii wizualnych zastosowanego oświetlenia oraz na komfort użytkowników. Nowoczesne systemy oświetleniowe oparte na technologii LED dają także możliwość pomysłowej aranżacji wnętrza. Oprawy LED są praktyczne i wytrzymałe, ale również charakteryzują się prostotą i elegancją wykonania. Weźmy za przykład wyposażone w system Downlight LED oprawy biurowe, które umożliwiają dostosowanie strumienia świetlnego oprawy do potrzeb wnętrza. Dzięki takim rozwiązaniom bez trudu stworzymy połączenie efektywnego źródła światła z markowym układem zasilania. I choć współczesne oświetlenie stanowiska pracy musi spełniać wyśrubowane wymagania odnośnie przepisów prawa, BHP i jednocześnie funkcjonalności układu oświetlenia, mogą one dawać również dużą swobodę działania pracownikowi przy dostosowaniu strumienia świetlnego oprawy do jego potrzeb.

Skutki prawidłowego oświetlenia stanowiska pracy

Brak uczucia zmęczenia, zwiększona wydajność pracowników

Lepszy poziom koncentracji pracowników

Komfort pracowników
w miejscu pracy

Lepsza widoczność nawet najmniejszych elementów w pomieszczeniu

Skutki nieprawidłowego oświetlenia stanowiska pracy

Uczucie zmęczenia, zmniejszona wydajność pracowników

Kłopoty z koncentracją, większa częstotliwość popełnianych błędów

Bóle oczu oraz
głowy pracowników

Pogorszenie dostrzegania źródeł zagrożenia, większe ryzyko wypadków

Zobacz pozostałe artykuły

Zobacz wszystkie

Czym jest olśnienie przykre?

Każdy z nas niejednokrotnie doświadczył rażącego światła, które w praktyce nazywane jest olśnieniem przykrym. Nazywany potocznie efekt olśnienia wpływa niekorzystnie na narząd wzroku ograniczając stopień widzenia i zdolności rozpoznawania.

Więcej Info

Lumeny na waty – jak przeliczyć strumień świetlny?

Strumień świetlny oświetlenia LED podawany jest w lumenach. Natomiast w przypadku tradycyjnych źródeł światła zazwyczaj jasność świecenia była określana za pośrednictwem pobieranej przez nie mocy w watach. Żeby móc choć w pewnym stopniu porównać oba źródła niezbędny jest przelicznik lumeny na waty. Dlatego w tym artykule poruszamy tą kwestie.

Więcej Info